Pierwszą część tego tekstu, oprowadzającą po ponad dwóch
tysiącach lat dziejów miasta, można przeczytać tutaj: „Nijmegen: Rzymianie, męczennicy II wojny i Doktor Kościoła – część I”. Teraz przejdziemy do dwóch
Nijmegeńczyków tak wybitnych i zasłużonych dla Kościoła, że rozsadziliby ramy
tamtego tekstu; więc otrzymali swój własny.
Święty Piotr Kanizjusz i święty Tytus Brandsma.
 |
| Relikwie św. Piotra Kanizjusza w kościele pod jego wezwaniem |
Zaczniemy chronologicznie od Kanizjusza. Mamy już o nim
kilka tekstów, które serdecznie polecam, zwłaszcza ten pierwszy, w którym
opisuję niesamowitą pomoc, jakiej udzielił on Stanisławowi Kostce, kiedy nasz
przyszły święty bezskutecznie starał się o przyjęcie do jezuitów:
 |
| Dom rodzinny przy ul. Lage Markt 71-73 |
Ślady jedynego holenderskiego Doktora Kościoła można obejrzeć
w kilku miejscach Nijmegen. W sercu starówki, nad samą rzeką Waal, zachował się
przy ulicy Lage Markt 71-73 dom rodzinny świętego Piotra. Kanizjusz należał do
patrycjatu, był synem długoletniego burmistrza miasta Jakuba Kanisa, więc dom
jest obszerny; w XIX wieku otrzymał nową fasadę i dziś nie ma na nim żadnej
tabliczki informującej o jego słynnym mieszkańcu, ale w środku zachowały się
oryginalne belki stropowe z końca XV wieku. Święty Piotr musiał je oglądać. Wiadomość
ta pochodzi z artykułu w gazecie „Trouw”, która w 2021 roku opublikowała obszerny
reportaż o miejscach związanych z Piotrem Kanizjuszem z okazji pięćsetlecia
jego narodzin (https://www.trouw.nl/religie-filosofie/nijmegenaar-petrus-canisius-een-jezuitische-pionier-met-lef-werd-zaterdag-500-jaar-geleden-geboren~b1a38431/).
Po drugiej stronie tej małej uliczki, zaledwie kilka domów
dalej, znajduje się pod numerem 30-36 nieco późniejsza budowla, do której też
warto podejść:
Hof van Xanten, czyli
Jezuietenhuis. W XVII wieku należała do
kapituły z Xanten, ale od 1680 do 1818 roku mieścił się na tej posesji tajny
kościół, w którym posługiwali jezuici (czym były i dlaczego istniały tajne
kościoły, piszę w tekście „
Tajny kościół katolicki z Amsterdamu oficjalnie Dziedzictwem Europejskim” i innych tam podlinkowanych).
W górującym nad całą starówką kościele Sint-Stevenskerk,
czyli Grotekerk (farnym św. Szczepana), przyszły wielki teolog
kontrreformacyjny został ochrzczony i chodził tam na msze i nabożeństwa. Dziś
nie ma tam jednak żadnych śladów z jego czasów – najpierw całe wyposażenie
sakralne zostało zniszczone przez rewolucjonistów protestanckich podczas Beeldenstorm (burzy ikonoklazmu), a potem
zburzeniu uległa w znacznej części także sama budowla, wskutek fatalnego
bombardowania przez Amerykanów w nocy 22 lutego 1944 roku. (Są za to, w bocznej
kaplicy Grobu Bożego, relikwie innego Doktora Kościoła, św. Alberta Wielkiego;
skąd się tam wzięły, będzie w oddzielnym tekście o dominikanach, który planuję
napisać; proszę więc regularnie zaglądać na naszego bloga).
Nieco dalej, przy ulicy Molenstraat, wznosi się za to
kościół pod wezwaniem św. Piotra Kanizjusza, który należał i do dziś należy do
jezuitów. Kościół przedziwny, ale w sposób nieobcy niestety warszawiakom: do
gotyckiego prezbiterium, które przetrwało bombardowanie, dostawiono po wojnie
modernistyczną nawę i fasadę; tak jednak zaprojektowaną, by mimo skrajnie
odmiennych stylów obie części współgrały ze sobą mimo ewidentnego rozdźwięku. Ten
dysonans ma przypominać o tragedii wojny. W kościele tym śladów św. Piotra jest
dużo, zaczynając od relikwii umieszczonych w szklanej skrzyni pod nowoczesnym
ołtarzem głównym. Nowoczesna architektura sakralna nie cieszy się obecnie sympatią,
ale dzięki minimalistycznej konstrukcji ołtarza relikwie: buty i fragment
kości, są dobrze widoczne dla każdego. Oprócz tego w kościele są dwa witraże
przedstawiające św. Piotra (duży i mały), posąg, dwa popiersia oraz gablota z
pamiątkami. Warto też dodać, że w tym właśnie kościele, w bocznej kaplicy,
znajduje się cudowna średniowieczna figurka Matki Bożej z Nijmegen, która cudem
uniknęła zniszczenia najpierw w okresie rewolucji protestanckiej, a potem 22
lutego 1944. Będzie jeszcze o niej mowa przy okazji św. Tytusa Brandsmy.
Od południowo-wschodniej strony stare miasto otacza Sint Canisiussingel
– szeroka, reprezentacyjna aleja wybudowana przy okazji kanonizacji
najsłynniejszego Nijmegeńczyka w 1925 roku. Sto lat temu, w okresie
Rijke Roomse Leven (co to było, piszę w
tekście „
Umarły świat holenderskiego katolicyzmu na starej fotografii”),
kanonizację tę świętowano bardzo hucznie i Kanizjuszowi oprócz alei dedykowano
też kolegium jezuickie i szpital oraz wzniesiono pomnik (przy placu cesarza
Trajana,
Keizer Traianusplein, w
pobliżu cesarskiego wzgórza Valkhof). A kilka kroków od Sint Canisiussingel
jest jeszcze ulica Jacob Canisstraat, czyli Kanizjusza ojca. Na tę uliczkę jeszcze wrócimy w jednym z kolejnych tekstów, bo mieści się tam pewne ciekawe miejsce.
 |
Kościół św. Piotra Kanizjusza przy ul. Molenstraat. Ma też wysoką wieżę,
która nie zmieściła się na zdjęciu, ale jest dobrze widoczna w mieście. |
Ostatni nijmegeński zabytek związany ze św. Piotrem
Kanizjuszem to piękny tryptyk z 1526 r., ufundowany przez burmistrza Jakuba dla
kościoła Sint-Stevenskerk dla upamiętnienia jego zmarłej małżonki. Tryptyk
przedstawia Ukrzyżowanie, a Jakub i jego małżonka Jelis van Houweningen wraz ze
swymi świętymi patronami oraz dziećmi, w tym pięcioletnim małym Piotrem i jego sześcioma
siostrami namalowani są na bocznych skrzydłach ołtarza, z obu stron
Ukrzyżowania. „Tryptyk Kanizjusza” (
Kanis-triptiek)
jest jedynym dziełem sztuki, jakie ocalało z
Beeldenstorm w kościele Sint-Stevenskerk i dzisiaj przechowywane jest
w Muzeum Valkhof. I z tego powodu jest obecnie niedostępny do oglądania, bo
muzeum to, z bezcennymi zbiorami z czasów rzymskich, średniowiecznych i
późniejszych, znajduje się od kilku lat w kompleksowym remoncie i zostanie
ponownie otwarte najwcześniej w 2026 roku. Do tego czasu z jego zbiorami można
się zapoznawać w wersji online: https://valkhofmuseum.nl/nl/verdieping/collectie/oude-kunst/kanis-triptiek.
Teraz miało być jeszcze o św. Tytusie Brandsmie, ale śladów św.
Piotra znalazłam w Nijmegen tyle, że Brandsma musi poczekać na część III. Wszystkie fotografie poza tryptykiem: © DK.
 |
| Tryptyk Kanizjusza. Fot. www.collectiegelderland.nl (domena publiczna) |
Komentarze
Prześlij komentarz